Dziś, w ramach "polecanek", moja recenzja "Nokturnów" Johna Connolly'ego – książki dla miłośników grozy w stylu starych mistrzów takich jak E.A. Poe czy H.P. Lovecraft.
Groza z klasą
Na okładce książki Nokturny
jej autora, Johna Connolly’ego, określono jako człowieka natchniętego
duchami starych mistrzów grozy. W zaprezentowanych krótkich formach
irlandzki pisarz nawiązał nie tylko do twórczości Jamesa, Lovecrafta i
Poego, ale również do konkretnej powieści Kinga, a w zamykającym zbiór
tekście zaprezentował historię ze swoim "flagowym" bohaterem – prywatnym
detektywem, Charliem "Birdem" Parkerem.
Lekturę zaczynamy od Rakotwórczego kowboja – drugiego co do długości opowiadania, w którym niektóre motywy i postacie kojarzą się ze Sklepikiem z marzeniami
Kinga. Rasowy glina z małego, amerykańskiego miasteczka nazwiskiem
Lopez, który bardzo poważnie traktuje swoją pracę (najwyraźniej hasło "to protect and serve"
nie jest dlań pustym sloganem) od razu wyczuwa kłopoty, a nawet
zagrożenie dla mieszkańców ze strony osobliwego przybysza. Nie myli się,
bo dziwny mężczyzna to typ destrukcyjny, przepełniony bólem, ale
czerpiący przyjemność z krzywdzenia i zadawania cierpienia bliźnim.
Tytułowy kowboj przynosi śmierć i zniszczenie, ale, tak jak demoniczny
sklepikarz z książki Kinga, obawia się zdecydowanego policjanta. Co jest
największą różnicą między utworami? Connolly opowieść znacznie
skompresował, a mimo to udało mu się oddać nastrój małomiasteczkowej
społeczności oraz odpowiednio zaprezentować wielu bohaterów, a nie tylko
dwóch najważniejszych. Właściwie, ma się wrażenie, że ludzie w Easton
(oprócz Lopeza również jego atrakcyjna partnerka, podwładni,
homoseksualny lekarz oraz inni) są jak wyjęci z życia. Biorąc pod uwagę
objętość Rakotwórczego kowboja (około
pięćdziesiąt stron) to naprawdę nie lada sztuka! Do drobniejszych plusów
zaliczyć należy miejscami wyzierający ze zdań ironiczny humor i
ostatnie akapity, przypominające zakończenia klasycznych horrorów.
Nie gorsze jest ostatnie, najobszerniejsze opowiadanie – Oko innego świata.
Konwencją blisko mu do książek Mike’a Careya, również protagoniści
wykazują pewne podobieństwa, choć Charlie Parker nie wykonuje zawodu
egzorcysty. Jest też odrobinę "starszy" (stworzony wcześniej) od Felixa
Castora. Rdzeń fabuły to sprawa porywacza i dzieciobójcy sprzed lat.
Morderca w swoim domu, tuż przed złapaniem przez policję, zabił się,
wypowiadając dziwne słowa. Charliego wynajmuje nowy właściciel domu i
jednocześnie ojciec jednej z ofiar. Tak zaczyna się tajemnicza, mroczna
sprawa, której finał zawiera elementy nadprzyrodzone. Obok
Chandlerowskiego bohatera, pojawiają się inni ciekawi osobnicy, jak
choćby zagadkowy egzekutor, żądający (w ramach zadośćuczynienia za
bliżej nieokreślony dług) jednego lustra z domu zabójcy czy facet,
którego fascynuje wszystko, co wiąże się z miejscami zbrodni. W
dialogach autor podkreślił osobowość postaci – lokalny mafiozo jest
pełen arogancji, egzekutor wyraża się w sposób zwięzły i konkretny, a
wypowiedzi "Birda" często oscylują pomiędzy ironią, a sarkazmem.
Warsztat Irlandczyka nie opiera się na sporej ilości prostych zdań,
niezależnie od dynamizmu akcji czy jego braku, jak to bywa w niektórych,
"bestsellerowych" powieściach kryminalnych. Klimat jest lepszy niż u
Careya – czuć atmosferę strachu przed realnym niebezpieczeństwem i
czymś, co wykracza poza nasz świat. Kolaż kryminału z grozą wyszedł
pisarzowi, jeśli nie wzorowo, to przynajmniej bardzo dobrze.
Co znajduje się pomiędzy Rakotwórczym kowbojem a Okiem innego świata
i stanowi nieco ponad połowę książki? Trzynaście tekstów – na ogół
króciutkich – utrzymanych w starym stylu; takich, które mają w sobie coś
z zabytkowych, eleganckich mebli. Częścią uroku kilku opowiadań są
także tytuły, w mniejszym lub większym stopniu zdradzające treść oraz
to, z kim (lub czym) będziemy mieli do czynienia (Demon pana Pettingera, Wiedźmy z Unterbury, Wampirzyca, panna Fromm). Żeby postraszyć, Connolly sięga także po makabrycznych klaunów (Gdy dziecko zbłądzi…) oraz postać uprowadzającą dzieci, znaną z ballady Goethego (Król Olch),
choć tu niekoniecznie należy traktować ją dosłownie. Przenośne
znaczenie można dostrzec również w przemianie córki wychowywanej przez
samotnego ojca (Moja nowa córka). Z uwagi na zaskakujące zakończenie (przynajmniej w porównaniu do pozostałych opowiadań) wyróżnia się Kotłownia – narracja, jak w charakterystycznych nowelach E.A. Poego, jest pierwszoosobowa, a wina i tutaj nie pozostaje bez kary.
Na osobne potraktowanie zasługuje Rytuał kości,
w którym Conolly obdarzył nauczycieli w prestiżowej, brytyjskiej szkole
dla chłopców, nazwiskami wymienionych na okładce literatów. I tak,
ciało pedagogiczne współtworzą profesorowie James i Poe, a na czele
szkoły stoi charyzmatyczny dyrektor Lovecraft. Prawie całą społeczność,
poza narratorem i jego kolegą, łączy upiorny obrzęd, którego opisu
zapewne nie powstydziłby się Samotnik z Providence. Autor oddaje
szacunek urodzonym w XIX wieku mistrzom, ale jednocześnie kilkakrotnie
mruga do czytelnika.
Co jest w zbiorze najistotniejsze? Wszystkie trzynaście historii to
udane stylizacje – od nastroju, aż po formę w całej rozciągłości; dobre
upodobnienie ich do utworów nawet tak charakterystycznych,
rozpoznawalnych twórców świadczy o klasie pisarza. Kluczem do tego, aby
ta książka się podobała jest więc akceptacja bardzo konkretnej
konwencji, ale nawet jeśli nie przepadamy za prozą pióra Lovecrafta czy
Poego, to docenić powinniśmy przynajmniej sam kunszt ich naśladowcy.
Ostatnia zaleta Nokturnów, którą chciałbym
zasygnalizować to przystępna cena. Co prawda ilość stron nie imponuje,
ale rekompensuje to nieduża czcionka – jest więc co czytać. Niniejszym
wpisuję Connolly’ego na listę mniej popularnych pisarzy, których
książkom muszę się przyjrzeć bliżej (z naciskiem na perypetie Parkera),
co i Wam, drodzy czytelnicy proponuję.
J.Rusak
92603_dwa_smoki.jpg)
